Co to jest prawo autorskie?
Prawa autorskie, jak sama nazwa wskazuje, są prawami związanymi z autorskim wykonaniem danego dzieła. Prawa te zapewniają autorowi i jego pracy pewnego rodzaju zabezpieczenie. Ochrona praw autorskich przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności. Tak więc prawa autorskie nie muszą być zarejestrowane i nie trzeba ich zgłaszać do ochrony w żaden sposób ani patentować czy uiszczać opłatę za ochronę. Co warto wiedzieć o prawach autorskich i ich ochronie?
Jak długo prawa autorskie są objęte ochroną?
Czas trwania ochrony praw autorskich jest zależny od rodzaju tych praw, gdyż jak wiadomo, prawa autorskie dzielą się na autorskie prawa osobiste oraz autorskie prawa majątkowe.
Autorskie prawa osobiste są nieograniczone w czasie, w związku z czym trwają wiecznie. Autorskie prawa majątkowe natomiast, gdy ustawa nie stanowi inaczej, gasną co do zasady z upływem siedemdziesięciu lat od dnia śmierci twórcy.
Ochrona praw autorskich – czy dla zaistnienia ochrony konieczne jest spełnienie jakichś wymagań?
Ochrona praw autorskich budzi wiele wątpliwości, w związku z którymi wiele osób poszukuje pomocy u doradców prawnych czy też w Internecie. Wagę tego problemu można zaobserwować po częstotliwości wyszukiwań w Google takich fraz, jak np. „konsultacje prawne Kraków – prawa autorskie” czy np. „Gdynia porady prawne – ochrona praw autorskich”.
Warto wiedzieć, iż nie jest wymagane spełnienie żadnych wymagań odnośnie ochrony praw autorskich. Utwór podlega ochronie na gruncie prawa autorskiego od chwili jego ustalenia, nawet gdy jest nieukończony. Ustalenie utworu polega na jego upowszechnieniu (uzewnętrznieniu) przez autora. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 1973 r. utwór artystyczny staje się przedmiotem prawa autorskiego już w momencie, gdy następuje jego ustalenie, tj. gdy przybierze jakąkolwiek formę, choćby nietrwałą, jednak o tyle stałą, aby treść i cechy utworu wywierały efekt artystyczny. Ustaleniem utworu może być więc pierwsze wystawienie obrazu w galerii, publiczne wyrecytowanie wiersza, zamieszczenie artykułu przez twórcę w Internecie. Aby utwór był ustalony, nie jest konieczne jego utrwalenie na żadnym nośniku (w praktyce natomiast istnieją utwory, które w celu ustalenia, powinny być także utrwalone, np. obraz).
Czym jest ochrona praw osobistych?
Tematyka ochrony praw osobistych przed naruszeniami osób trzecich została uregulowana w rozdziale ósmym ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Twórcy przysługują roszczenia o:
Usunięcie skutków naruszenia, gdy źródło zostało już dokonane. Twórca ma możliwość zażądania od osoby, która dopuściła się naruszenia, aby zrobiła wszystko, by usunąć skutki swojego szkodliwego działania (zwłaszcza aby złożyła publiczne oświadczenie o właściwej treści oraz formie). Gdy naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za wyrządzoną krzywdę lub (na żądanie twórcy) zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wyznaczony przez twórcę cel społeczny.
Zaniechanie działania (żądanie zaprzestania działań), które może przyczynić się do naruszenia. Żądanie zaniechania ma na celu likwidację stanu zagrażającego prawom twórcy (powinno wskazywać konkretne czynności, które mają być zaniechane).
Wyżej wymienione roszczenia mogą być również realizowane w innej formie, zgodnie z żądaniem uprawnionego, uwzględnionym przez sąd w treści wyroku (na przykład twórca może żądać ponownego opublikowania utworu, opublikowania wyroku, zniszczenia bezprawnie opublikowanych egzemplarzy itp.)
W przypadku śmierci autora, powyższe roszczenia oraz prawo do wykonywania autorskich praw osobistych, o ile twórca nie wyraził innej woli, należą do współmałżonka, a gdy go nie ma, następnie zstępnym, rodzicom, rodzeństwu oraz zstępnym rodzeństwa.